Bu yazıda toprak direnç ölçümleri yapılırken nelere dikkat edilmesi gerektiği ve bulunan sonuçların değerlendirme şekli konu edilmiştir. Ölçüm talebinde bulunanlar büyük ölçüde bina direnci ne kadar küçük ise elektrik çarpması olayının böylece önleneceği düşüncesindedirler. Bu düşünce hatalıdır. O halde ölçümden beklenen elektrik çarpmasının önlenmesi için bina topraklama direnci ölçüldükten sonra yapılacak başka kontrollara da ihtiyaç vardır.
Enerji girişi alçak gerilim ile olan tesisler:
Yurdumuzda şebeke ile bağlantısı alçak gerilimle olan binalarda TT sistem koruma uygulanması ve buna bağlı olarak artık akım anahtarı (RCD) kullanılması zorunludur.
TT sistem koruma uygulanması:
Ölçme işlemi:
a- Ölçüye başlarken bina eşpotansiyel barası ile nötr barası arasında köprü olup olmadığı kontrol edilir.
b- Köprü varsa şebeke işletme topraklaması, bina topraklama direncine paralel girer ve ölçülen değer çok küçük çıkar. Böyle bir bağlantı nötr kopmalarında cihaz gövdelerinde potansiyel yükselmelerine yol açar ve tehlike doğurur.
c- Köprü olmadığı durumda bina toprak direnci ölçülür.
d- Toprak direnci ölçü aleti (toprak megeri) elektrot ara mesafeleri metre ile ölçülür.
e- Toprak direnci ölçü aleti ile şehir içerisinde yapılan ölçülerde hata payı çok yüksektir.
f- Ölçünün koruma hatları üzerinden çevrim empedansı yolu ile tekrarlanması gereklidir.
g- Bulduğunuz iki değer arasında akla yakın bir bağlantı varsa, toprak direnç değeri çevrim empedansına yakın fakat küçük ise yapılan ölçü doğrudur.
h- Binadaki artık akım anahtarlarının devrede ve çalışır durumda oldukları denetlenir.
i- Binadaki cihazların ayrı ayrı topraklama direnci istenirse, cihazdan ana eşpotansiyel baraya kadar olan direnç ohm metre ile ölçülür, toprak direnci üzerine ilave edilir.
Raporlama:
a- Rapor tip:1 doldurulmalıdır.
b- Görülen olumsuzluklar, nötr-koruma hattı köprüsünün bulunup bulunmadığı, mal sahibine yapılan uyarılar raporda gösterilmelidir.
c- Yalnız direnç ölçmesi yapılmış ise diğer kontrolların yapılmadığı, AAA’ların denenmediği ve bulunma şartı belirtilmelidir.
Değerlendirme:
a- Binada artık akım anahtarları (AAA),(RCD) bulunmak zorundadır. EİTY. Madde 18
b- Re : Bina topraklama direnci I Δ Max : Binadaki AAA’ların en büyük eşik değeri olmak üzere Re < 25/IΔMax şartı sağlanmalıdır. Binada yalnızca 30 mA’lik anahtar varsa Re direnci 200 Ω’u aşmamalıdır. ETTY Çizelge 12 alt notu.
c- Binada yıldırımlık varsa Re < 10 Ω’u aşmamalıdır.TS EN 62305 Madde 5.4.1 d- Binadaki artık akım anahtarlarının açma süreleri ve açma akım eşik değerleri tesisat test cihazları ile ölçülmelidir.
TN sistem koruma uygulaması:
TN sistem enerjiyi yüksek gerilim ile satın alan tesislerde uygulanabilir. TN koruma sisteminde alçak gerilim cihazlarının gövdelerinde oluşan toprak kısa devrelerinde hata akımı koruma hatlarından transformatör nötr noktasına gider. Topraktan akım geçmez. Bu tip yerlerde yüksek gerilim koruma, alçak gerilim işletme topraklarının birleştirilmesi halinde bulunacak değerler, yıldırımlık topraklama dirençleri önem arz eder.
Ölçme işlemi:
a- Prizlerin ve diğer tüketicilerin çevrim empedansı ölçülür.
Raporlama:
a- Rapor tip:2 doldurulmalıdır.
b- Sınır çevrim empedansı değerleri, Rapor tip:2 için karşılaştırma çizelgesinden alınır.
Değerlendirme:
a- Prizler için çizelgenin 0,4 s sütunu diğer yükler için 5 s sütunu kullanılır.
b- Otomatik sigortalar için ani açma akımları kullanılır.
c- Termik-magnetik şalterlerde ani açma akımı üzerine %20 ilave edilir. Sınır çevrim empedansı Zs =230/1,2Ia şeklinde bulunur.
d- Cihazlarla kat eşpotansiyel barası ve ana eşpotansiyel bara ile diğer eşpotansiyel baralar arası koruma hatlarının kesin bağlı olduğu ohmmetre yolu ile kontrol edilir. Ana eşpotansiyel bara ile çihazlar arasında 1 Ω’dan küçük direnç bulunmalıdır.
e- Tablolar arası nötr kesiti S >10 mm2 ise bu iletken PEN olarak kullanılabilir.
